5/5 - (2 bình chọn)

Không chỉ đơn thuần là một loại cây, Phòng phong còn có tác dụng trong việc trị bệnh và được sử dụng rộng rãi trong các bài thuốc dân gian. Vậy, liệu cây phòng phong có những tác dụng gì? Được sử dụng trong các bài thuốc như thế nào? Cùng Sao Thái Dương tìm hiểu chi tiết dưới đây nhé!

Tìm hiểu về cây Phòng phong

Tên khoa học: Ledebouriella seseloides (Hoffm.) H. Wolff.
Tên tiếng việt: Bách chi, Lan căn, Bỉnh phong, Thiên phòng phong, Đông phòng phong, Hồi thảo, Sơn hoa trà, Phòng phong bắc.
Phân loại khoa học: Apiaceae.
Mô tả cây Phòng phong:
- Cây thảo sống lâu năm, cao 0,5 – 0,8m. Rễ hình trụ dài, đầu rễ có nhiều xơ. Lá kép xẻ lông chim 2 – 3 lần, mọc so le, xẻ rất sâu, có cuống dài, phần gốc phát triển thành bẹ ôm lấy thân, bẹ có vân dọc, hai mặt lá nhẵn.
- Cụm hoa mọc ở kẽ lá xếp thành tán kép, phân nhánh thành 5 – 7 tán nhỏ, có cuống dài ngắn không bằng nhau, kính thước hoa nhỏ, mỗi tán nhỏ có 4 – 9 hoa nhỏ màu trắng.
- Quả thường là quả kép gồm 2 phần quả dính nhau như hình chuông, có những đường sống dọc ở lưng và có ống tinh dầu ở giữa sống, mặt tiếp xúc giữa 2 phần quả có ống tinh dầu.

Sinh thái:
- Loại cây thảo ưa ẩm và ưa sáng. Dược liệu thích nghi với điều kiện khí hậu ở vùng ôn đới ẩm và vùng cận nhiệt đới.
- Phần trên mặt đất của cây có thể lụi hằng năm vào mùa đông lạnh.
- Cây ra hoa quả nhiều và trồng được bằng hạt.
Phân bố trên thế giới: Cây được trồng nhiều ở các tỉnh Tứ Xuyên, Quý Châu và Vân Nam (Trung Quốc).
Phân bố tại Việt Nam: Hiện nay Việt Nam vẫn chưa có dược liệu này. Dược liệu được nhập khẩu từ nước ngoài, chủ yếu từ Trung Quốc.
Bộ phận dùng: Rễ cây.

Đọc thêm thông tin về cây Bạch Tật Lê

Phòng phong có tác dụng gì?

Thử nghiệm năm 1942, nước sắc Phòng phong hạ nhiệt trên thỏ bị gây sốt thực nghiệm bằng tiêm tĩnh mạch vacxin thương hàn.
Phòng phong có hoạt tính đối kháng với histamin và acetylcholin.
Trong một thử nghiệm gây choáng phản vệ trên chuột lang, dược liệu có tác dụng nâng cao tỷ lệ sống của chuột qua cơn choáng phản vệ, nghĩa là có tác dụng ức chế miễn dịch.
Phòng phong có trong thành phần của một bài thuốc chống dị ứng gồm 16 dược liệu. Thử nghiệm trên các mô hình phun khí dùng histamin để gây co thắt phế quản và khó thở trên chuột lang; tiêm tĩnh mạch histamin để gây hạ huyết áp trên mèo; cho histamin vào dung dịch để gây co thắt hồi tràng cô lập chuột lang đã chứng minh bài thuốc có tác dụng kháng histamin.
Trong thử nghiệm lâm sàng trên 46 người bệnh herpes mạn tính và có rối loạn chức năng hệ miễn dịch được cho uống thuốc “hoàn hỏa long” có thành phần Phòng phong trong 10 ngày, đã có tác dụng chữa khỏi giai đoạn cấp tính của bệnh herpes với thời gian điều trị ngắn hơn, và làm giảm số lần tái phát so với nhóm đối chứng.
Thuốc làm bệnh nhân phục hồi khỏi tình trạng suy giảm miễn dịch, đặc biệt làm tăng các chỉ số về miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào các immunoglobulin, bạch cầu, tế bào lympho, CD5+ và CD72+.

Xem thêm: Tác dụng của Cỏ ngũ sắc

Thu hái, chế biến cây Phòng phong

Thu hái

Rễ được thu hái vào mùa xuân và mùa thu khi thân cây có hoa.

Chế biến

Sau khi đào lấy rễ, loại bỏ rễ con và đất, cắt bỏ phần thân trên rồi rửa sạch, phơi hoặc sấy khô là dùng được. Hoặc sau khi rửa sạch có thể cắt bỏ phần đuôi, đem đi thái nhỏ và bảo quản để dùng dần.

Bảo quản

Bảo quản ở nơi khô mát.

Thành phần hóa học

Phòng phong chứa 13 chất coumarin, chromon và polyacctylen, chủ yếu là khallaceton dieste.
Một nhà nghiên cứu khoa học đã chiết và phân lập từ Phòng phong được 5 hợp chất là umbelliferon, silinidin, anomalin, nodakenin và acid ferulic.

Công dụng của Phòng phong

Phòng phong được dùng điều trị ngoại cảm, nhức đầu, choáng váng, mắt mờ, phong thấp, đau khớp, mụn lở.
Người nhiễm độc tính Phụ tử có thể dùng Phòng phong điều trị.
Trị 36 chứng phong, ích thần, bổ trung, mắt sưng đau do phong, thông lợi ngũ tạng quan mạch, ngũ lao, thất thương, cơ thể nặng nề, chữa chứng mồ hôi trộm, tâm thần không yên, điều hòa khí mạch.
Thông kinh lạc, trừ thấp, giảm đau, thư cân mạch (khớp, gân, cơ), thông quan tiết, hoạt khớp tứ chi, chữa mắt đỏ, chảy nước mắt sống, tự tiết mồ hôi, mồ hôi trộm, rối loạn kinh nguyệt.
Khu phong, trừ thấp, giải biểu.
Khu phong, thắng thấp, phát hãn, giải biểu.

Một số bài thuốc sử dụng Phòng phong

Ngày dùng 6 – 12g, dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán. Thường phối hợp cới các vị thuốc khác như:

Chữa đau nhức nửa đầu

Phòng phong, Bạch chỉ, hai vị thuốc bằng nhau, tán nhỏ, hòa với mật, viên bằng quả táo, mỗi lần ngậm một viên, dùng nước trà ấm.

Xem thêm: Quế chi: Vị thuốc quý đặc biệt trong Đông y và các bài thuốc từ Quế chi

Chữa ra mồ hôi trộm khi ngủ

Phòng phong 80g, Nhân sâm 20g, Xuyên khung 40g. Các vị tán nhỏ, trộn đều, mỗi lần uống 10 – 12g bột trước khi đi ngủ.

Thuốc tránh tái phát cơn hen

Phòng phong 8g; Bạch truật, Hoàng kỳ, hạt Tía tô, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa đau dây thần kinh hông

Phòng phong 8g; Bạch thược, Đại táo, Đảng sâm, Độc hoạt, Đương quy, Ngưu tất, Phục linh, Tang ký sinh, Thục địa, mỗi vị 12g; Cam thảo, Đỗ trọng, mỗi vị 8g; Quế chi, Tế tân, mỗi vị 6g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa đau vai, gáy

Phòng phong, Bạch chỉ, Ma hoàng, Quế chi, mỗi vị 8g; Đại táo 12g; Cam thảo 6g; Gừng 4g. Sắc uống ngày một thang.

Phòng phong trong các bài thuốc điều trị bệnh

Chữa đau dây thần kinh liên sườn

Phòng phong, Bạch chỉ, Chỉ xác, Khương hoạt, Quế chi, Uất kim, Xuyên khung, mỗi vị 8g; Đan sâm 12g;Thanh bì 6g. Sắc uống trong ngày.

Chữa viêm khớp dạng thấp có đợt tiến triển cấp

Phòng phong 12g; Kim ngân hoa 16; Bạch thược, Bạch truật, Liên kiều, Tri mẫu, mỗi vị 12g; Ma hoàng, Quế chi, mỗi vị 8g; Cam thảo 6g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa cảm mạo phong hàn

Phòng phong, Cát cánh, Chỉ xác, Độc hoạt, Khương hoạt, Kinh giới, Phục linh, Tiền hồ, Sài hồ, Xuyên khung, mỗi vị 40g; Cam thảo 20g. Tán nhỏ thành bột, ngày uống 12 – 20g dạng thuốc sắc.

Chữa rong huyết do nhiễm khuẩn

Phòng phong, Khương hoạt, Hoàng kỳ, Thương truật, Sài hồ, mỗi vị 8g; Cảo bản, Độc hoạt, Đương quy, Mạn kinh, Thăng ma, mỗi vị 6g; Cam thảo 4g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa chàm cấp tính

Phòng phong 12g; Thạch cao 20g; Sinh địa 16g; Kinh giới, Ngưu bàng tử, Khổ sâm, Mộc thông, mỗi vị 12g; Tri mẫu 8g; Thuyền thoái 6g. Sắc uống ngày một thang.

Các bài thuốc dân gian chữa bệnh với vị thuốc Phòng phong

Chữa chàm mạn tính

Phòng phong 8g; Hoàng bá, Hy thiêm, Ké đầu ngựa, Phù bình, Bạch tiễn bì, mỗi vị 12g; Thương truật 8g. Sắc uống trong ngày.

Chữa viêm kết mạc dị ứng

Phòng phong 12g; lá Dâu, Nhân trần, mỗi vị 16g; Hoàng đằng, Kinh giới, Mạn kinh, Mã đề, mỗi vị 12g; Bạc hà, Cúc hoa, mỗi vị 8g. Sắc uống ngày một thang.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng vị thuốc Phòng phong

Không nên dùng cho người có nguyên khí hư yếu, hen suyễn, có mồ hôi và phế hư.
Không sử dụng cho các tình trạng: Sốt cao co giật, bị bệnh thiếu máu, hạ đường huyết, tai biến mạch máu não, Packinson…
Trường hợp bốc nóng lên đầu hay đau đầu, khó ngủ, miệng khô, mặt đỏ, mạch huyền cần lưu ý khi sử dụng vị thuốc
Thận trọng khi dùng Phòng phong khi bị co thắt do thiếu máu.
Các trường hợp phụ nữ sau sinh, trẻ nhỏ co giật và tỳ hư khi bị tiêu chảy nặng không nên sử dụng.
Không dùng các bài thuốc cho người huyết hư cấp đầu thống (đau đầu do huyết hư kinh giật).
Dược liệu có tính ấm, thận trọng khi sử dụng liên tục thời gian dài.
Để giảm thiểu tác dụng ngoài ý muốn, người dùng vị thuốc nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi dùng bài thuốc từ dược liệu này.

Tài liệu tham khảo

Đỗ Tất Lợi (2013). Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. NXB Hồng Đức
Trần, C. L., Đỗ, V. M., & Vũ, T. B. (2016). Giáo trình Dược liệu học.
Nguyễn Nhược Kim (2007). Bào chế đông dược.
Nguyễn Mạnh Tuyển (2021)-Dược lý dược cổ truyền, NXB Y Học